De argumentatietheoretische analyse

Een wetenschappelijk artikel is niet alleen een samenbundeling van wetenschappelijke informatie. Deze informatie wordt overgedragen met een bepaald communicatief doel dat verbonden is aan het tekstgenre van het wetenschappelijke artikel, en lezers gaan er ook van uit dat de informatie met dit doel wordt overgedragen. Wetenschappelijke artikelen kunnen niet alleen als rapporterende, maar ook als betogende teksten worden beschouwd: teksten die als doel hebben standpunten over wetenschappelijk onderzoek te verdedigen tegenover een kritisch publiek van vakgenoten. In de eerste plaats wordt er altijd een standpunt ingenomen over de mate waarin het probleem is opgelost dat in het artikel centraal wordt gesteld, maar ook op 'lokaal' niveau kan bijvoorbeeld worden verdedigd waarom voor de gebruikte onderzoeksmethode is gekozen, waarom een meetapparaat op een bepaalde manier is afgesteld (voorbeeld) en waarom de meetresultaten juist op deze manier worden geïnterpreteerd.
In elk voorstel om het wetenschappelijke artikel te herstructureren zal rekenschap moeten worden gegeven van deze betogende functie. Een modulair artikel moet een lezer niet alleen kunnen informeren, maar ook in staat stellen de argumentatie kritisch te toetsen, wat bijvoorbeeld een moeilijke opgave wordt wanneer onderdelen van een redenering onherkenbaar over meerdere modules verspreid zijn. In het model zal daarom worden aangegeven hoe de argumentatie in een modulair artikel op een aanvaardbare manier kan worden gepresenteerd.
Voor het formuleren van dergelijke aanbevelingen moet er een theoretisch kader zijn waarbinnen argumentatie geanalyseerd en beoordeeld kan worden. Het argumentatietheoretische kader in dit project is dat van de pragma-dialectiek [11,12,13]. Deze benadering is pragmatisch omdat argumentatie wordt beschouwd als een vorm van doelgericht taalgebruik dat net als alle andere taalhandelingen gebonden is aan bepaalde communicatieve spelregels [14]. Iemand die een betoog analyseert en beoordeelt, moet er met andere woorden rekening mee houden dat argumentatie méér is dan een geheel van logische relaties tussen premissen en conclusies. Deze benadering is ook dialectisch omdat argumentatie wordt beschouwd als onderdeel van een discussie: er is een partij die een standpunt inneemt en daarvoor argumenten naar voren brengt en er is een partij die dit standpunt niet bij voorbaat aanvaardt.
In de pragma-dialectische theorie zijn regels geformuleerd waaraan taalgebruikers zich moeten houden wanneer zij op redelijke wijze een discussie willen voeren. Een redelijke discussie wordt in deze benadering opgevat als een discussie waarin de partijen het standpunt dat ter discussie staat kritisch toetsen. Het pragma-dialectische model fungeert als analyse- en beoordelingsinstrument waarmee systematisch kan worden vastgesteld waar en waarom een discussie eventueel 'ontspoort'.
In de pragma-dialectische analyse van het corpusmateriaal worden de artikelen gereconstrueerd als bijdragen aan een redelijke discussie. Kircz [9] en Sillince [15] hebben aanzetten gegeven tot een argumentatieve typering van de informatie in wetenschappelijke artikelen, om zo gecontextualiseerde zoekopdrachten mogelijk te maken. In deze publicaties blijft de analyse echter op het niveau van het klassieke artikel. Wij proberen niet alleen na te gaan hoe de verschillende bestanddelen van een wetenschappelijke discussie gerepresenteerd zijn in het artikel, maar ook welke implicaties dat heeft voor de omzetting naar een modulaire structuur. Daarna kunnen, op basis van de pragma-dialectische regels, per module aanbevelingen worden geformuleerd voor aanvaardbare argumentatie.

Analysemethoden

De vakinhoudelijke analyse

Inhoudsopgave van dit artikel

Last modifications on: 12-11 1996